Unha imaxe para a historia

O 15 de xullo de 1936, unha delegación do comité galego pro estatuto, da que formaban parte entre outras persoas Bibiano Fernández Osorio Tafall, José López Bouza, presidente da Deputación da Coruña, Ánxel Casal, alcalde de Santiago e vicepresidente da Deputación da Coruña, Daniel Castelao, e Arturo Cuadrado fai entrega nas Cortes do texto do estatuto aprobado maioritariamente no plebiscito do 28 de xuño.

María Miramontes entre López Bouza e Ánxel Casal

Dous días despois prodúcese o levantamento militar fascista que tronza as arelas de autogoberno do pobo galego. Galiza fica en poder dos militares rebeldes a partir do dia 20 de xullo, e a maior parte dos integrantes da delegación pagan un alto prezo: o asasinato, o cárcere, o exilio. Casal e López Bouza foron asasinados o 19 e o 30 de agosto de 1936. Tafall, Castelao e Cuadrado salvaron a vida porque permaneceron en Madrid, defenderon a República coas armas, as letras e as ideas até o último intre e permaneron fieis a Galiza cada un dos días do exilio que comezou en 1939.

Na imaxe só aparece unha muller, María Miramontes. A compañeira de Casal, a muller que teceu unha patria coas súas mans de costureira. A integrante das Irmandades da Fala, a mecenas das Escolas do Ensiño Galego e da Editorial Nós, a militante do Partido Galeguista e da causa do Estatuto.

A Ánxel Casal sacárono do cárcere de Santiago unha noite de agosto e o seu corpo acribillado apareceu nunha curva en Cacheiras, no concello de Teo. Para María Miramontes comezou daquela o tempo da dor, da ausencia, da soidade. O saqueo da imprenta e da editorial Nós, as multas, o expolio da empresa familiar e a obriga de facer fronte as débedas. Tragando as bágoas da humillación e da derrota, saiu adiante coa súa sona de costureira e seguiu tecendo para facerlle fronte ao terror. Até que non puido soportar máis vivir naquel cárcere e en decembro de 1936 colleu un barco en Lisboa cara a un exilio do que nunca máis volveu.

Levou con ela unha maleta chea de amor, una maleta cargada de dor. Ateigada de dignidade e de coraxe, de afouteza e de rábia. E cada un dos días que lle quedaban por vivir, até o 17 de setembro de 1964, cumpriu a promesa que fixera ante o corpo sen vida do seu home: nunca deixar de lembrar, nunca deixar de amar a súa patria, nunca deixar de tecer soños de liberdade. María Miramontes, tecedeira do alén