JUAN LAGO, SOBREVIVENTE DE MAUTHAUSEN

Juan Lago, veciño de Paredes, sobreviviu á fame e ao frío e á intemperie dos campos de refuxiados en que os franceses recluíron os loitadores pola liberdade. Levaba con el, prendido na pel, o instinto de supervivencia. Amaba a vida e a liberdade e a xustiza e non ía renunciar, non ía deixar de loitar.

Juan Lago, á esquerda con gorra,
no campo de concentración de Ebensee

Por iso, para sobrevivir e para loitar, acabou enrolándose como tenente no exército francés. Para el era a maneira natural de proseguir a batalla contra o fascismo que iniciara nas trincheiras do Ebro. Trasladado á fronte de guerra no norte de Francia, foi feito prisioneiro polos alemáns e conducido ao campo de concentración de Mauthausen, onde estivo preso entre decembro de 1940 e maio de 1945. Para sobrevivir naquel inferno declarou que era perruqueiro e mudou a súa identidade pola dun compañeiro morto, o cubano Alberto Sánchez Martínez. A finais do ano 1943 foi trasladado a Ebensee, un kommando ou campo satélite de Mauthausen no que viviu dous anos de extrema dureza e viu morrer a centos de compañeiros. Entre novembro de 1943 e maio de 1945 morreron 8.745 persoas a consecuencia da fame, do frío, da tortura e dos durísimos traballos de construción de túneis para a fabricación de armamento militar.

Coa liberación do campo en maio de 1945, Juan Lago foi atendido pola Cruz Vermella (pesaba 37 quilos) e trasladado a París, onde se aloxou no Hotel Lutetia. Máis tarde foi trasladado a un cuartel do exército francés, convertido en fogar de convalecencia, o Fort de Champigny, preto de París.

Fronte ao cuartel vivía un emigrante de Murcia que se chamaba Andrés Campos, casado coa alsaciana Marthe Frieda Schmidt. De ideas anarquistas, Campos comezou a confraternizar cos españois e invitounos a comer. Alí contaban historias terríbeis, relatos incríbeis do horror e da senrazón, da derrota da humanidade en que se converteran os campos de concentración nazis.

Para afastar os fantasmas, para axotar o medo e o insomnio, Campos tocaba a guitarra e cantaba cancións españolas. E discutía sobre política en noites interminábeis con aqueles mozos de ideas comunistas. Creou así unha casa refuxio, un novo fogar cálido e protector para aqueles sobreviventes, para aqueles combatentes, para aqueles heroes exhaustos e cheos de coraxe. Rebosantes de paixón e de arelas de vivir unha nova vida.

E foi así como a súa filla Germaine, á que os españois chamaban Carmen, se namorou daquel mozo de Paredes. Visitábao no cuartel e ensináballe a falar francés. E Juan aprendíalle o castelán que o seu pai non lle transmitira. E Germaine axudouno a preparar os exames de mecánica e conseguiu un emprego nunha fábrica e casaron en 1948 e foron vivir a Puteax, moi preto de París. E Juan Lago escribiu unha canción na que conta a súa historia de amor. E en agosto de 1950 naceu unha nena á que chamaron Vivianne. E viviron tempos de felicidade e alegría.

Mais Juan Lago sentía saudade da súa terra, da súa familia. Nin sequera puido enviar noticias ao seu irmán Ramón porque tiña medo de que sufrise represalias. E cando pasaron dez anos sen novas del, en Vilaboa celebraron unha misa na súa memoria.

Daquela, Juan escribiu unha carta con nome falso, mais con detalles e lembranzas que só el podía coñecer. Foi así como Ramón primeiro e todo Paredes e Vilaboa despois, souberon que Juan sobrevivira á guerra, e que casara e que vivía feliz en Francia. E nos anos 60 Ramón fixo a viaxe en tren até a estación de Austerlitz e alí estaba agardando o seu irmán ao que non vía desde facía máis de vintecinco anos. E déronse un abrazo interminábel, cheo de emoción e de bágoas e de felicidade.

Tempo despois Juan Lago voltou a Galiza, a Paredes, ao Souto. E cada mes de agosto voltaba a compartir días de festa e lembranzas e alegría coa súa familia. E cando morreu, quixo voltar definitivamente á casa, á terra, á orixe. As súas cinzas non repousan no cemiterio de Vilaboa, foron depositadas polo seu irmán Ramón no cemiterio de Cedeira, en Redondela, no panteón familiar.