ADOLFO E CLAUDINA, NO CARTAFOL BALEIRO

El é Adolfo Torres Ruzo. Ela Claudina Pérez. Os meus avós maternos, de Paredes (Vilaboa). A historia das súas vidas é un cartafol baleiro. Procúroos no mapa de ausencias, no ronsel de silencios, de parénteses e de lembranzas diluidas no tempo en que se convertiu a memoria familiar. Unha memoria fráxil, fragmentaria, feble como unha luz que se apaga. Como unha estrela que desapareceu e segue emitindo un sos.

Na procura doutras memorias ocultas vou atopando aquí e alá notas soltas de vidas non contadas, esquecidas. A memoria familiar, a memoria comunal é como ler nas páxinas dun libro baleiro. Un libro ao que lle arrincaron as follas, os retratos, as imaxes. E tamén as voces e os silencios. E o sal das bágoas.

De Claudina creo sabelo todo. Desde o día do meu primeiro recordo: tiña catro anos e leváronme ao cuarto, ao seu leito de morte, na casa da tía Celsa. Colleume a man para despedirse de min e crin ver toda a dor do mundo, todo o amor do mundo. As xornadas interminábeis nas canteiras, sen dereitos e sen horario, facendo morrullo, coa súa irmá Manuela. As camiñadas a pé até Marín, Pontevedra ou Redondela, para vender cebolas e traer de comer á casa. O traballo no fogar, nas leiras, no mar, no monte, no río, para criar os fillos e fillas que foron nacendo naquela casa humilde. Unha casa sen libros, sen imaxes, sen memoria. Ateigada coa dor das bágoas da avoa Claudina, e co amor inmenso que vin por primeira e única vez, cando tiña catro anos.

De Adolfo abundan as anécdotas, os sucedidos, os feitos case marabillosos. Era zapateiro e músico. E prestidixitador das palabras. Sei que declarou na causa contra Eligio, no 36, e que tentou axudalo. E seica escapou do cuartel dos falanxistas, con Agustín da Carballeira, polos campos de millo. E foi sobrevivindo a aquel tempo de miseria e de dor, de privacións, de silencio, que el enchía co don da palabra ocurrente, da cantiga burlesca, da copla irreverente. Ese cartafol das cantigas do meu avó aínda pervive na memoria popular, e prometo escribilo.

Non o coñecín. Mais sei que hai páxinas escuras, amargas, na vida de Adolfo. A travesía polo alcohol e a loucura. A violencia e a ira. O ingreso no Rebullón. A volta á casa. A lucidez, o humor, a irreverencia. Como aquel día que foi á consulta do doutor Mato Calderón, en Pontevedra, e pronunciou a sentenza:

- Calderón, Calderón: ti mírasme a cabeza e eu estou do corazón.

A imaxe dos dous é a porta do cartafol baleiro. Un fío do que tirar para conxurar o silencio, a ausencia, o esquecemento que o cobre todo. E sei que teño que voltar á aldea na procura de voces, de imaxes, de sombras. Porque non somos nada sen memoria familiar, sen memoria comunal. E preciso que a miña avoa Claudina me volva coller a man, preciso ese intre dos dous, esa calor, esa luz que se apaga, ese amor.