VOLVER DO MAR I

Era unha rapaza miúda e regordeta, duns 18 anos. Vestía decote unha blusa vermella e un abrigo verde. Vivía cos pais nunha casa humilde da rúa do Pino e traballaba vendendo xornais na rúa do Príncipe, no portal da sociedade recreativa Gimnasio. Simpatizaba co partido socialista e gustaba de ir ás manifestacións e aos mítins, levar bandeiras nos desfiles do primeiro de maio, corear as consignas co puño erguido UHP UHP UHP... Vivía o feliz soño da primavera do 36, entre berros e sorrisos, cando aínda era posíbel a esperanza nas casas proletarias.

Cando o 20 de xullo chegaron os falanxistas e os militares rebeldes á Casa do Pobo de Vigo, seica saíu por unha fiestra e procurou agochos durante semanas. Nos últimos días de xullo e durante o mes de agosto sentiu todo o peso do terror que abalou a cidade, as novas que chegaban dos compañeiros asasinados en Alcabre e Lavadores, as torturas no Frontón, as violacións, as rapas. Sentiu o medo atravesarlle o corpo nas noites de insomnio, nas horas interminábeis de espera, de agonía.

Pasaron corenta días e tamén deron con ela. Fórona buscar á casa na que estaba agochada. Levaron preso o pai, que era ferroviario. A ela levárona ao cuartel da Falanxe, nun coche escuro, entre insultos e ameazas. Aqueles rapaces de boa familia burguesa, valentes de alcool e de odio, ensañáronse coa rapaza que vían portando bandeiras vermellas nas manifestacións. Coa moza que berraba consignas revolucionarias e paseaba orgullosa os emblemas vermellos no corazón da cidade.

Conta a memoria do pobo que a raparon e que a violaron. Que a someteron a horas de humillación, de burlas, de violencia covarde. Que a asasinaron e a mutilaron salvaxemente, que lle cortaron os peitos. E que para ocultar aquel crime horrendo, trasladaron o corpo nun barco e fondeárono amarrado a unha prancha de ferro nas proximidades das illas Cíes.

Castelao: "No fondo do mar"
Estampa da serie Atila en Galicia, 1937

O corpo de Rosario Hernández Diéguez A Calesa nunca voltou do mar. Nunca voltou daquela noite de infamia, daquelas augas frías, fermosas e profundas. A súa familia non tivo dereito ás bágoas, a unha tumba no cemiterio, a unha lápida onde depositar flores. Porque na inmensa foxa común que foi a ría de Vigo non houbo lápidas, nin flores, nin bágoas. Só ducias de cadáveres mutilados, acribillados, sepultados no fondo do mar amarrados a pandullos, a parrillas das conserva, a pranchas de ferro. Só o silencio interminábel da morte, a escuridade, a friaxe.

O corpo de Rosario Hernández Diéguez A Calesa nunca voltou. Mais agora é tempo de retorno para o seu nome. É tempo de memoria e de xustiza. É tempo de celebrar a alegría daquela rapaza de familia humilde, de facer ondear de novo as bandeiras vermellas, os símbolos da liberdade. É tempo de derrubar os emblemas da opresión, os nomes que lembran a inxustiza, as cruces que celebran a barbarie. É tempo de levar flores ao mar de Vigo, ao mar das Cíes. Pola Calesa e por todos os corpos que nunca voltaron.

Fontes

Xoán Carlos Abad Gallego: Cen personaxes en torno a unha guerra. A República e a Guerra Civil na comarca de Vigo através dos seus protagonistas, Instituto de Estudios Vigueses, 2008.

Antonio Giráldez Lomba: Tres nombres en el recuerdo de Vigo hace sesenta años: “El Comandante”, “El Rabioso” y “La Calesa”, Glaucopis, 5, 1999.