Tiñan
un camión pequeno ao que se lle puxo o nome da raposa; cando polas noites se
escoitaba o seu motor, nel metían ao chou a varios presos para fusilalos... O
terror apoderábase de nós cando máis aló da media noite escoitabamos ese motor
Rogelio Diz Fuentes,
preso en San Simón
Á unha da madrugada do 15 de outubro de 1936 saíu de
Pontevedra o primeiro grupo de presos con destino ao Lazareto. Eran 100 homes
amarrados entre si con cordas e custodiados pola garda civil. Ao mando da operación
vai un sinistro personaxe, o médico Víctor Lis, xefe da garda cívica
pontevedresa. Os presos son trasladados en autobuses ao peirao de Vigo onde
embarcan con rumbo á illa. Chegan ás 5 da madrugada.
O día seguinte amenceu con bo tempo. E aqueles homes
viviron unha sensación extraña: sentiron a beleza conmovedora da illa, do mar, do
sol do outono. O verde, os paxaros, o vento, a esperanza toda daquel espazo luminoso.
Alguns, como os irmáns José e Belarmino Casal, como Eligio Rey, mesmo podían
albiscar as súas casas a uns poucos centos de metros. E os montes nos que se
agocharan os que presentiron a dor e as bágoas e o sangue que haberían de
verter.
Nos días seguintes seguiron chegando grupos desde as
prisións de Vigo e Pontevedra. E houbo unha festa de abrazos, de sorrisos, de
encontros de amigos que celebraban estaren vivos. Estaban presos, afastados dos
seus fogares e das súas familias, mais vivos a fin de contas. Pasaran os
últimos días de xullo, pasara agosto co seu ronsel sanguento, e setembro que
fora unha travesía interminabel pola anguria. Pasaran xa por todas as estacións
do medo, do terror, da humillación e da derrota: as visitas nocturnas ás casas,
os insultos e as malleiras, os interrogatorios, os traslados de prisión, as
novas da morte que latexaba arredor, con nomes e rostros próximos. Pasaran por
todo iso e nin podían imaxinar toda o sufrimento que habían de pasar. Porque
naquela illa dos amores, naquel espazo rodeado de beleza e de luz, tamén
habitaba a morte, tamén se instalara o terror.
A comezos de novembro a illa prisión estaba ocupada por case
un milleiro de detidos á espera de xuízo e de condena. Nas salas habilitadas
como cuartos durmían 80 homes, deitados no chan, en fileiras, en 38 centímetros
de friaxe, de intemperie, de corpos apiñados, amoreados como animais,
compartindo a soidade e o insomnio, a incerteza e a esperanza, o humor e a
rabia. E sobre todo compartindo a aldraxe, convivindo con ela cada vez que
respiraban. Cada vez que tiñan que espirse. Cada vez que tiñan que mexar e atravesan
unha sala escura pisando corpos e cabezas. Cada vez que tiñan que renunciar a
lavarse. Cada vez que tiñan que sobrepasar o pesadelo de pulgas e piollos que
os asoballaban.
Foi daquela, nos últimos días de outubro e nos primeiros
de novembro cando apareceu a raposa. Cando sentiron os seus pasos silandeiros
na praia de Cesantes. Aquel ruído de motor nocturno que se convertiu no aviso,
no anuncio dunha viaxe cara ao descoñecido. E sempre se repetía o mesmo ritual,
de noite, cando xa se deitaran, cando xa pensaran que pasara outro día e
querían celebrar que estaban vivos: o ruído da camioneta, a motora que se
aproximaba á illa, os gardas civís e falanxistas que se achegaban coa listaxe, a
chamada para formar no interior do pabillón, a lectura dos nomes... O terror. O
non poder respirar. O son do sangue nas tempas. O corazón acelerado, querendo
romper a caixa do peito, querendo estoupar e acabar con todo dunha vez. A
lectura dos nomes: oír Manuel e pensar que se acababa o mundo, oír despois o
apelido e volver respirar. E outra vez Manuel e José e Víctor e Vicente e
Eduardo.
Os falanxistas, os gardas cívicos, os gardas civís ían
case todas as noites. Levaban grupos de catro, cinco, oito, dez homes.
Dicíanlles que non precisaban coller nada, que para onde ían non lles facía
falta levar nada. E entón os elixidos se podían deixaban unha nota manuscrita,
unha despedida improvisada, un anel, un abrazo, un fío de esperanza... Deixaban
aquela estampa da amargura, da inxustiza, da crueldade que escribira o seu nome
nunha fatídica lista pronunciada na noite estrelada e inmensamente fermosa de
San Simón. E os que ficaban na illa, os que se salvaran esa noite, os que
celebraban seguir vivos non podían librarse da imaxe da morte que viran tan
próxima, nin da anguria pola sorte que os agardaba na seguinte visita da raposa.
Na memoria de Bienvenido Lago e Valentín Briones, que deixaron rexistro escrito dos crimes
Fontes:
Antonio Caeiro, Juan A. González e Clara de Saá: Aillados, Ir Indo, 2º edición, 2000
Evaristo Mosquera: Catro
anos a bordo dunha illa, A Nosa Terra, 2006
Gonzalo Amoedo e Roberto Gil: Episodios de terror durante a guerra civil na provincia de Pontevedra. A illa de San Simón, Xerais, 2007.
Ningún comentario:
Publicar un comentario