A MEMORIA DAS MULLERES

Quixeron facelas desaparecer do mundo e da Historia. Mais hoxe están aquí con nós, e con nós fican para sempre.


A memoria oral garda moitas vidas que non aparecen no formulismo frío dos documentos oficiais, nin nos libros de Historia. Porque a onda expansiva do terror atinxiu a pais e nais, a irmáns, a compañeiros e compañeiras que atravesaron tamén ese inferno de silencio, de opresión e de culpa. 

Son vítimas que permaneceron moito tempo invisíbeis, recluidas no interior das casas, pronunciadas en voz baixa, pero que hoxe están tamén con nós. Porque se houbo un alcalde perseguido, tamén houbo unha esposa excluida, encarcerada, insultada. Traemos hoxe aquí, para a mellor historia de Pontevedra, o nome de Josefina Arruti Viaño, a muller de Bibiano Fdez Osorio Tafall, presa durante 18 meses no cárcere de Pontevedra e outro ano e medio sometida a arresto domiciliario. A muller valente que defendeu a súa casa e a súa familia contra o vento e maré da intransixencia. A muller xenerosa e solidaria que acolleu no panteón familiar os restos de moitos fusilados.

Canda o concelleiro Manuel Gama e os seus irmáns Faustino e Alejandro, perseguidos con saña, estaban tamén, no sufrimento e na solidariedade, as súas irmás Custodia e Adelina. Custodia Gama Casalderrey, detida no Cuartel da Garda Civil, rapada e obrigada a varrer a rúa Michelena para escarnio público. Adelina Gama Casalderrey, forzada a partir para Arxentina, encerrada dous anos nun psiquiátrico polas secuelas do terror sufrido.

Ou todas as que tiveron que lavar a roupa das familias ben de Pontevedra porque os seus homes estaban presos ou expulsados dos seus postos de traballo. Como Amalia Bahamonde e Amalia e Peregrina Félix, compañeira e fillas do axente de arbitrios Pablo Félix Expósito, suspendido de emprego e soldo.
Coma elas moitas máis, que quixeron borrar do mundo e da historia, e que hoxe teñen un lugar aquí, entre nós, un lugar para a honra e o orgullo. 

(Extracto do discurso do Alcalde de Pontevedra na homenaxe a concelleiros e persoal do concello represaliados pola Ditadura franquista)





Josefina Arruti cos tres fillos

Custodia Gama