sábado, 21 de novembro de 2015

FERIDAS DE NOVEMBRO


O 12 de novembro do 36 tinxiuse de sangue e de loito en Pontevedra. De friaxe e de dor. Da hemorraxia interna que fendeu a vida de dez homes nobres, no piñeiral da Caeira: Amancio Caamaño Cimadevila (médico), Telmo Bernárdez Santomé (médico), Luis Poza Pastrana (médico), Paulo Novás Souto (mestre), Benigno Rey Pavón (mestre), Ramiro Paz Carbajal (editor), Victor Casas Rey (xornalista), Juan Rico González (capitán da Garda de Asalto). Foran condenados á pena de morte nun consello de guerra sumarísimo –xuízo farsa- celebrado no pazo da Deputación de Pontevedra os días 30 e 31 de outubro dese ano http://anosdomedo.blogspot.com.es/2014/11/doce-de-novembro-de-1936.html
Fina Paz, na homenaxe do 12 de novembro
O 13 de novembro comezou para as familias, especialmente para as mulleres, unha longa travesía de silencio e de dor. Unha dor que dura xa 79 anos, e que ainda permanece no fondo dos corazóns, e permanecerá para sempre. Porque durante décadas non tiveron apenas dereito a chorar publicamente aos seus, a celebrar un funeral. Non podían poñerlle flores na tumba na época das prohibicións, do silencio e do ódio. Non houbo tempo para as bágoas, que tamén estaban prohibidas para as familias dos fusilados. E tiveron que convivir con esa traxedia, con esa dor inmensa, compartila e sobrelevala en silencio, no interior das casas. Mentres, fóra, campaban os asasinos, as ideas dos asasinos, as burlas dos verdugos.

Mais no medio do terror xurdiu a coraxe, a dignidade, a rabia. Os acenos de rebeldía e solidariedade no tempo do silencio, na noite eterna da Ditadura.
Alí estaban as nenas que poñían flores furtivas nas tumbas sen nome do cemiterio de San Amaro.

As mulleres de Redondela que fixeron unha colecta para poñer unha lápida na tumba de Telmo Bernárdez. E que lles confiscaron os cartos entre burlas, ameazas e insultos.

A coraxe de Elena Pereira Otero, que foi a Pontevedra a amortallar o corpo de Telmo Bernárdez e colleu no interior da chaqueta a estampa de Santa Gema, tamén furada polas balas, acribillada polos fascistas.
A solidariedade de Josefina Arruti, que abriu as portas do panteón familiar de San Amaro para acoller o corpo de Paulo Novás e os restos de ducias de fusilados.

O amor de Cinta Rey, que se retratou abrazada ao piñeiro da Caeira contra o que fusilaron ao seu fillo, o xornalista Víctor Casas. Unha foto para a historia que foi feita por Amalia Álvarez, a viúva de Bóveda, fusilado no mesmo lugar.
O taller de costura de Rita Sobrido, viúva de Germán Adrio, que foi refuxio de consolo e de bágoas, de conversa e solidariedade para moitas familias represaliadas. Sábeno ben Pura e Fina Paz, ou Maruja Adrio, que compartiron as horas do taller, os bordados, a tristeza, os sorrisos, as viaxes...

Os acenos de coraxe de Fina Paz, a filla de Ramiro Paz, que nunca, nos 40 anos de Ditadura, levantou a man ao paso da bandeira ou ao son do himno...
Novembro segue aí, coa dor das feridas. Mais tamén co orgullo e a dignidade das familias que resistiron, que permaneceron en pé. E que nos transmitiron un inmenso legado de memoria e de luz. De exemplo e de futuro.

luns, 2 de novembro de 2015

MILLO DO 36


O millo salvou moitas vidas

Si. O millo salvou moitas vidas. Foi sustento, pan, gran, celeiro que alimentou a xeracións durante séculos. Mais aquel verán, nos meses de xullo, agosto e setembro do 36, salvou outras vidas. Foi o cereal protector. Abeiro, agocho, refuxio. O campo dos encontros furtivos, do sustento e da solidariedade.
Antes do 20 de xullo en moitas casas reinaba a felicidade. Están aí as imaxes, que non menten. Eran casas humildes, de xentes humildes, traballadoras, mais eran casas felices. Había necesidade si, mais tamén festas e sorrisos. E soaba alegre a música da banda de Ponte Sampaio, co fiscorno de Manuel de Socorra e o bombardino de Eligio Rey. E había arelas dun mundo diferente. En Vilaboa homes e mulleres traballaban no mar, na terra e nas canteiras, de sol a sol, sen dereitos e sen horarios. Polos dereitos e polos horarios crearon a Sociedade de Agricultores e Obreiros de Vilaboa. Para defenderen o seu, para loitaren por unha vida mellor. Eran das esquerdas e por iso o 20 de xullo foron a Pontevedra, nunha camioneta requisada, armados con escopetas tamén requisadas nas casas máis abastadas, de homes de dereitas, contrarios aos dereitos e aos horarios.

Despois daquel día deixou de soar a música. Cando na noite do día 20 viñeron de volta daquela primeira derrota sentiron o que era o medo. O terror. A vida á intemperie. As noites de insomnio no monte ou enriba dunha figueira. Refuxios improvisados en alboios e canastros. Pola noite agochábanse nos montes da Cerca, do Castro, da Costa, lugares que tan ben coñecían das xornadas interminábeis das canteiras.
E tamén souberon o que era o amor e a solidariedade. E a coraxe e a raiba. Sentimentos que tiñan rostro e nome de muller: Pepa do Tombo, Jesusa Valladares, Lola Cerqueiro, Tucha García, Matilde Vidal...  E tamén eran de muller as mans que amasaban o pan, que o cocían no forno, que cosían a roupa e procuraban calzado, que mercaban ás agochadas tabaco e medicina e os levaban ao lugar dos encontros clandestinos. Que aturaban insultos, humillacións e malleiras para protexer os seus.
Paisaxe de Manuel Colmeiro

Daquela tamén souberon dos campos de millo. Da súa función protectora, encubridora, solidaria. Era o lugar dos agochos e dos encontros. O cereal refuxio. Era doado fuxir polos campos de millo cando o sinal anunciaba a chegada dos asasinos, cívicos e falanxistas. Así foi como salvou moitas vidas.
Pola noite durmían no monte, á intemperie, a un paso da morte. A un paso do cemiterio de Ponte Sampaio, onde o 25 de setembro abandonaron de madrugada os corpos acribillados de Ángel Nores Rodríguez e Estanislao Mallo Martínez, de Cangas. Para eles non houbo monte nin millo refuxio. Porque foron secuestrados polos gardas civís Jesús Barja, Pablo Lores e Miguel San Juan Raposo, que deixaron rexisto escrito do crime.

Cando desapareceu o millo, a vida foi máis dificil nas terras de Vilaboa e Ponte Sampaio. O tempo foi a peor, veu a chuva e o frío e o monte xa non era un abeiro seguro. Daquela fixeron os agochos nas casas. Os tobos nos que pasaron tres anos, máis de mil días coas súas noites de silencio e escuridade. Un tempo sen o millo do 36, sen música, sen festas e sen sorrisos.